حجاب در اندیشه آمنه ودود

حجاب در اندیشه آمنه ودود؛ دیدگاه آمنه ودود در مورد پوشش زنان مسلمان.

آمنه ودود<ref>.Amina Wadud</ref> (1953م) قرآن‌پژوه و فمینیست مسلمان آمریکایی-آفریقایی‌تبار، رعایت قواعد پوشش شرعی را وظیفۀ زنان مسلمان نمی‌داند و عقیده دارد، قرآن مردان و زنان مسلمان را به لباس تقوا توصیه کرده ‌است.

مفهوم حجاب از نظر آمنه ودود

آمنه ودود<ref group ="یادداشت"> آمنه یا آمینه ودود، با نام اصلی مری تسلا، در سال 1953م در مریلند آمریکا متولد شد. پدر وی مسیحی پروتستان و آمریکایی-آفریقایی تبار بود. مری تسلا در سال 1972م مسلمان شد و دو سال بعد، نام خود را به آمنه ودود تغییر داد. او دکترای خود را در رشتۀ ادبیات عرب و مطالعات اسلامی از دانشگاه میشیگان آمریکا دریافت کرد و چند سال در دانشگاه‌های ویرجینیای آمریکا، مالزی و اندونزی تدریس کرد و در حال حاضر بازنشسته است.</ref> حجاب را با معنای پوشش زنان مسلمان در برابر نامحرم مورد بررسی قرار داده است.<ref>.Wadud, Inside of Gender Jihad, 2006, p.219</ref>

دیدگاه آمنه ودود درمورد حجاب

ودود حجاب را دارای اهمیتی نمادین و نمایان‌گر هویت اسلامی می‌داند. او به‌عنوان یک زن مسلمان خود را ملزم به رعایت پوشش شرعی می‌داند؛ ولی حجاب را برای زنان مسلمان وظیفه‌ای شرعی و دارای اهمیت مذهبی و نشانۀ عفت و پاکدامنی قلمداد نمی‌کند. به عقیدۀ وی، با وجودی‌که حجاب نشانه‌ای از التزام زنان به دین اسلام است؛ ولی نمی‌تواند تضمینی برای محافظت از آنها باشد.<ref>.Wadud, Inside of Gender Jihad, 2006, p.219</ref> به عقیدۀ ودود، قرآن لباس تقوا را برای تمام مردان و زنان مسلمان بهترین لباس می‌داند<ref>سورۀ اعراف، آیۀ 26.</ref> و فتوای فقها درمورد قواعد و نحوۀ پوشش زنان، ارتباطی با آیات قرآن ندارد و برگرفته از شیوۀ زندگی اعراب قرن هفتم میلادی است. او معتقد است، از آنجا که در آن زمان شیوۀ خاصی در پوشش و روبند زدن بین زنان عرب رواج پیدا کرده بود، فقها نیز همان شیوه را که متناسب با بافت فرهنگی آن دوران بود، مبنای فتوای خود قرار داده‌اند؛ درحالی‌که آیات قرآن خواستار رعایت تقوا و عفت برای همۀ انسان‌ها است و این امر با شیوۀ پوشش اعراب دوران نزول وحی و روبند زدن یا انزوا و خانه‌نشینی زنان متفاوت است. از نظر ودود، آیات قرآن پیرامون حجاب و قواعد پوشش زنان مسلمان، بیانگر نوع پوشش زنان عرب در همان دورۀ تاریخی است و نباید به‌عنوان حکم دین، مبنای استنباط فقها قرار بگیرد.<ref>.Wadud, Qur'an and woman, 1999, p.44&10</ref>

دیدگاه اندیشمندان درباره اندیشه آمنه ودود

وضع قوانین خاص برای پوشش زنان، قبل از دین اسلام صورت گرفته است. سال‌ها قبل از ظهور اسلام، در میان زرتشتیان اصل حجاب وجود داشت. در آموزه‌های دین یهود، حجاب زنان از اهمیت زیادی برخوردار است و در مسیحیت نیز علاوه بر واجب‌دانستن حجاب، تلاش شده تا عفت درونی هم پشتوانۀ پوشش بیرونی باشد.<ref>کاشانی، بررسی تاریخی و جامعه‌شناختی حجاب در ادیان الهی، 1386ش، ص7.</ref> در قرآن نیز آیات 59 سورۀ احزاب و 31 سورۀ نور به‌صورت مشخص، زنان مسلمان را به‌رعایت ضوابط خاصی در پوشش امر کرده‌اند. با استناد به‌همین آیات مشخص می‌شود که قبل از ظهور اسلام، زنان از پوششی مانند روسری استفاده می‌کردند؛ ولی آن را به‌پشت گوش‌های خود می‌انداختند که موجب نمایان‌شدن گوش‌ها و گلوی آنها بود؛<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج5، ص521.</ref> بنابراین قبل از ظهور اسلام نیز زنان پوشش خاصی داشتند که دارای نواقصی بود و در سال‌های پنجم و ششم پس از هجرت در شهر مدینه، قواعد پوشش صحیحی برای زنان مسلمان تبیین شد و آنها نیز مطابق با دستور قرآن در این مورد عمل کردند. از این روی، ادعای آمنه ودود در مورد اینکه آیات مذکور دستور قرآن به تمام زنان مسلمان در مورد قواعد پوشش اسلامی نیست و فقط توصیف وضعیت زنان عصر نزول وحی است، قابل پذیرش نیست.<ref>بهمن‌پوری و آل‌کثیر، بررسی و نقد استنباط فمینیست‌ها از حجاب، 1394ش، ص170.</ref>

اندیشمندان معتقدند در این که قرآن لباس تقوا را بهترین لباس برای انسان‌ها معرفی کرده ‌است، شکی نیست؛ ولی لباس تقوا دارای دو جنبۀ باطنی و ظاهری است که باید تقوای باطنی در نحوۀ پوشش و شکل ظاهری وی نیز نمایان شود.<ref>میرشمسی، لباس تقوا، 1386ش، ص109.</ref> در آیات قرآن و روایات و سنت پیامبر اسلام و معصومین، ویژگی‌های انسان باتقوا، ازجمله نحوۀ پوشش ظاهری وی تبیین شده است و همۀ افراد ملزم به‌رعایت آن هستند. همچنین هیچ‌کدام از آیات و روایات، زنان را به ‌انزوا و دوری از اجتماع یا استفاده از روبند امر نکرده‌اند؛ ولی رعایت شرایط خاصی برای پوشش در برابر نامحرم را از همۀ زنان و دختران مسلمان خواسته‌اند.<ref>بهمن‌پوری و آل‌کثیر، بررسی و نقد استنباط فمینیست‌ها از حجاب، 1394ش، ص170.</ref>

اندیشمندان مسلمان بر این باورند که دین اسلام از طریق حجاب می‌خواهد تمام لذت‌های جنسی فقط در چارچوب شرع و در محیط خانواده تأمین شود و این هدف به‌شرایط تاریخی و فرهنگی خاصی محدود نمی‌شود.<ref>مطهری، مسئلۀ حجاب، 1379ش، ص76.</ref> هدف اصلی ودود، اثبات برابری جنسیتی بین زن و مرد در قرآن است. او حجاب را مخالف عدالت جنسیتی می‌داند و لباس تقوا را برای زنان و مردان، جایگزین پوشش شرعی قلمداد می‌کند؛ درحالی‌که به ویژگی‌های ظاهری و باطنی که در آموزه‌های دینی برای انسان باتقوا ذکر شده است، اشاره نمی‌کند.<ref>رضائی، زن و جایگاه آن از منظر آیت‌الله جوادی آملی و آمنه ودود، 1399ش، ص72-74.</ref>

یادداشت

<references group="یادداشت"/><ref>رضائی، زن و جایگاه آن از منظر آیت‌الله جوادی آملی و آمنه ودود، 1399ش، ص2-3؛ ودود، قرآن و زن، 1394ش، مقدمۀ مترجم.</ref>

منابع

• قرآن مجید
• بهمن‌پوری، عبدالله و آل‌کثیر، صدیقه، «بررسی و نقد استنباط فمینیست‌ها از حجاب»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال سوم، شمارۀ دوم، پاییز 1394ش.
• رضائی، عاطفه، زن و جایگاه آن از منظر آیت‌الله جوادی آملی و آمنه ودود، پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی‌ارشد، اصفهان، دانشکدۀ الهیات و معارف اهل بیت (ع) دانشگاه اصفهان، اسفند 1399ش، بازدید در سایت ایرانداک.
• کاشانی، مجید، «بررسی تاریخی و جامعه‌شناختی حجاب در ادیان الهی»، مجلۀ مباحث بانوان شیعه، شمارۀ 11، 1386ش.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
• مطهری، مرتضی، مسئلۀ حجاب، تهران، صدرا، 1379ش.
• میرشمسی، صدیقه، «لباس تقوا»، مجلۀ نامۀ الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، شمارۀ 1، 1386ش.
• ودود، آمنه، قرآن و زن: بازخوانی متن مقدس از منظر یک زن، ترجمۀ اعظم پویا و معصومه آگاهی، چاپ دوم، 1394ش.
• Wadud, Amina, Qur'an and woman. rereading the interpretation sacred text from a womans perspective, NewYork, Oxford University Press,1999.
• Wadud, Amina, Inside of Gender Jihad, Oxford: Oneworld Publications,2006.