زیپ

زیپ؛ وسیله‌ای برای اتصال موقت دو لبه ‌پارچه.

امروزه، صنعت خیاطی در بخش‌های مختلف پیشرفت چشم‌گیری داشته و به‌عنوان یک هنر و حرفه مورد‌‌ توجه است. زیپ، بخشی از کار خیاطی است. با پیشرفت صنعت خیاطی، زیپ‌ها در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلف برای انواع لباس‌ها، کیف‌ها، چمدان‌ها، چادر‌های مسافرتی و کیسه‌های خواب به‌طور فراوان تولید می‌شوند.

مفهوم‌شناسی

زیپ از دو نوار پارچه‌ای ر‌وبروی هم، دارای دندانه‌های ‌پلاستیکی یا فلزی تشکیل شده است که قسمت انتهایی آنها به‌وسیله یک نگهدارنده به هم متصل شده است تا مانع جدا شدن آنها ‌‌شود. یک لغزنده ‌کشویی متحرک روی نوارها قرار دارد. وقتی لغزنده را روی زیپ حرکت می‌دهیم، در یک‌‌‌جهت، دندانه‌های روی لبه‌های آن در هم فرو رفته و قفل می‌شوند و در جهت مخالف، دندانه‌ها از هم باز می‌شوند.<ref>.دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه زیپ، وب‌سایت واژه‌یاب.</ref>

تاریخچه

در گذشته تمام درزهای لباس‌ها دوخته می‌شد که این امر موجب صرف زمان زیادی برای پوشیدن و از تن در‌آوردن لباس می‌شد. به‌مرور برای سهولت این کار، درزهایی را در پشت و یا جلوی لباس باز می‌گذاشتند و آن را با بستن بندها و یا دکمه‌هایی به هم متصل می‌کردند.<ref> «داستان اختراع و مخترع زیپ»، وب‌سایت نمناک. </ref>

با گذشت زمان و با پیشرفت در حوزه دوخت‌و‌دوز، وسیله جدیدی برای اتصال درزها اختراع شد. در سال 1850م «الیاس هاو» (Elias Howe) مخترع چرخ خیاطی، با یک ایده هوشمندانه، طرح تولید یک نوع بست سراسری را برای اتصال درزها ارائه داد؛ اما به‌‌دلیل مشغله‌های زیاد، هرگز آن را اختراع و ثبت نکرد.

در سال ۱۸۵۳م فردی آمریکایی که برای بستن دکمه‌های ‌چکمه‌های‌ خود مدت زیادی از وقت خود را صرف می‌کرد و به دنبال راهی آسان‌تر برای پوشیدن آنها بود، توانست وسیله‌ای شبیه زیپ را اختراع کند. او دو سال بعد، اختراع خود را در نمایشگاه جهانی شیکاگو به نمایش گذاشت؛ ولی چندان مورد استقبال قرار نگرفت.

بعدها شخص دیگری این اختراع را بررسی کرد. او به‌جای قلاب‌ها و حلقه‌های بست جودسون که با هم فاصله زیادی داشتند، دندانه‌های ریزی با تعداد بیش‌تر و فاصله کمتر را طراحی کرد که با حرکت یک غلاف متحرک، در هم قفل می‌شدند. او در سال 1909‌م ‌ایده خود را به نام «پلاکو» وارد بازار کرد که در صنعت خیاطی به‌خصوص برای استفاده در شلوار‌های مردانه مورد استقبال خوبی قرار گرفت.

در آن زمان طریقه استفاده از زیپ برای مردم ناشناخته بود تا اینکه صاحب یک کمپانی مشهور کفش و لوازم پلاستیکی، در سال 1913م‌ تعداد زیادی از این بست‌ها را در تولید کفش‌های پلاستیکی خود به ‌کار برد؛ به این بست‌ها، بندهای بی‌قلاب می‌گفتند که چون باز و بسته‌ کر‌دن آنها حتی با یک دست، کار بسیار ‌آ‌سانی بود، خیلی زود به شهرت رسید. صدای باز و بسته‌شدن بست‌ها برای مخترع آن بسیار خوشایند بود؛ بنابراین او با تقلید از این صدا، نام «زیپ» را روی آنها گذاشت و کفش‌های خود را با نام چکمه‌های زیپی به فروش رساند. تا مدت‌ها، زیپ فقط روی چکمه‌ها و بسته‌های تنباکو نصب می‌شد تا اینکه در سال1930‌‌م یک تاجر آمریکایی استفاده از زیپ را در لباس‌های کودکان پیشنهاد داد. همین امر باعث شد که رفته‌رفته کاربرد زیپ در صنعت پوشاک و مد بسیار گسترده‌تر شود.<ref>«آشنایی با انواع زیپ و چگونگی کارکرد آن»، وب‌سایت پارسی‌مید.. </ref>

انواع

زیپ‌، از ساده‌ترین مکانسیم‌های صنعتی ابداع شده توسط بشر است که در عین سادگی بسیار خلاقانه و هوشمندانه طراحی شده است و امروزه کاربردهای زیادی در زندگی ما دارد. زیپ‌ها انواع متعددی از نظر رنگ، اندازه و جنس دارند که همه آنها در 10 گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:

1. زیپ‌های معمولی؛
2. زیپ‌های جدا شونده؛
3. زیپ‌های دو طرفه؛
4. زیپ‌های دو دستگیره لغزنده؛
5. زیپ‌های مخفی؛
6. زیپ‌های تزئینی؛
7. زیپ‌های فلزی؛
8. زیپ‌های طاقه‌ای؛
9. زیپ‌های بلند؛
10. زیپ‌های 70 سانتی‌متری.<ref>«کاربرد زیپ»، وب‌سایت مهر پول. </ref>

کاربرد

امروزه زیپ‌ها در انواع لباس، چمدان، چادرهای کیسه‌ای و لوازم ورزشی کاربرد دارند:<ref>«با کاربرد زیپ در لباس کار آشنا شوید»، وب‌سایت ایران پوشاک. </ref>

1. زیپ‌های معمولی؛ این زیپ‌ها روی دامن و شلوار نصب می‌شوند و در اندازه‌های بین 10 تا 55 سانتی‌متر هستند. این زیپ‌ها رنگ‌های مختلفی دارند که متناسب با همان پارچه انتخاب می‌شوند.
2. زیپ‌های جدا‌شونده؛ این نوع زیپ‌ها در انواع ژاکت‌ها و طراحی برخی پیراهن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این زیپ‌ها از هر دو جهت تا انتها باز می‌شوند. جنس آنها از پلاستیک و یا فلز است و به‌صورت گسترده در اندازه‌هایی با طول 30 تا 120 سانتی‌متر در بازار موجود هستند.
3. زیپ‌های دو طرفه؛ استفاده از این زیپ‌ها در پالتوها و بارانی‌ها معمول است. در بالا و پایین این زیپ‌ها دو دستگیره لغزنده قرار دارند که از دو طرف می‌توان زیپ‌ها را بسته و یا باز نمود. اندازة آنها به طول 56 تا ۱۲۰ سانتی‌متر است.
4. زیپ‌های دو رو؛ این زیپ‌ها بیشتر در لباس‌هایی که دو‌ رو هستند و آستر داخلی آنها قابل تعویض است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک دستگیرة لغزنده در انتهای این نوع زیپ‌ها تعبیه شده است.
5. زیپ فلزی یا زیپ شلوار لی؛ جنس این زیپ از «آلیاژ برنج» است و بیش‌تر برای شلوارهای جین و شلوار لی کاربرد دارد. طول این زیپ از ۱۵ تا 22 سانتی‌متر متغیر است.
6. زیپ‌های تزئینی؛ از این زیپ‌ها برای کاربرد‌های خاص و یا به‌صورت روزمره فقط با جنبه ‌تزئینی می‌توان استفاده کرد.
7. زیپ‌های مخفی؛ دندانه‌های این نوع زیپ در زیر نوار زیپ نامرئی هستند. طول این زیپ‌ها از 22.5 تا 55 سانتی‌متر متغیر است.<ref>«آشنایی با انواع زیپ و چگونگی کارکرد آن»، وب‌سایت پارسی‌مید. </ref>
8. زیپ‌های‌ طاقه‌ای؛ این نوع زیپ‌ها در کاور مبل و سرویس‌های آشپزخانه کاربرد گسترده‌ای دارند. آنها در اندازه‌های مختلف 3.5 متری تولید می‌شوند و به تعداد زیادی برش زده شده و به هم وصل می‌شوند.
9. زیپ‌های 70 سانتی‌متری؛ این نوع زیپ‌ها بین 5 تا 12 دندانه دارند و کاربرد آنها در کیف‌های کولی و مسافرتی است.<ref>«انواع زیپ وکار برد آن»، وب‌سایت مهرپل. </ref>

مراقبت و نگهداری از زیپ‌ها

گاهی ممکن است زیپ‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، دچار خرابی شوند. لغزنده‌ها‌ی روی زیپ ممکن است بشکنند و یا روان حرکت نکنند؛ برای روان‌تر شدن حرکت لغزنده می‌توان روی المنت‌ها صابون کشید.<ref>. «زیپ و هرآنچه باید از آن بدانید»، وب‌سایت کمد سارک. </ref>

منابع

• «آشنایی با انواع زیپ و چگونگی کارکرد آن»، وب‌سایت پارسی مید، تاریخ بازدید: 21 آذر 1401ش.
• «با کاربرد زیپ در لباس کار آشنا شوید»، وب‌سایت ایران پوشاک، تاریخ بازدید: 21 آذر 1401ش.
• «داستان اختراع و مخترع زیپ»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 21 آذر 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۱ آذر 1401ش.
• «زیپ و هرآنچه باید از آن بدانید»، وب‌سایت کمد سارک، تاریخ بازدید: ۲۱ آذر 1401ش.
• «کاربرد زیپ»، وب‌سایت مهر پول، تاریخ بازدید: 21 آذر 1401ش.