شوخی با نامحرم
شوخی با نامحرم، گفتار و رفتارِ همراه با خنده، بین زن و مردِ نامحرم.
ارتباط فردی و اجتماعی بدون رعایت کردن حدود شرعی، زمینۀ گفتگوی غیرضروری و مزاح‌گونه را بین افراد نامحرم ایجاد می‌کند و آسیب‌هایی را به دنبال دارد.
مفهوم‌شناسی
شوخی، از نظر لغوی به‌معنی گستاخی، بی‌شرمی، خوشی و مزاح است<ref>معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه شوخی، وب‌سایت واژه‌یاب.</ref> و در اصطلاح؛ گفته و نوشته و یا رفتاری است که شنیدن و دیدن آن، خنده و لبخند به همراه دارد و تحقیر و آزار کسی را به دنبال ندارد. هَزل و دُعابه واژ‌هایی است که در قرآن و احادیث برای شوخی به کار برده شده است.<ref>«مفهوم و تعریف در به کار بردن شوخی کردن»، وبلاگ مداح اهل بیت کربلایی هادی صالح زاده.</ref> از نظر فقهی، نامحرم به كسى گفته مي‌شود كه ازدواج با او حرام نیست.<ref>«احکام نگاه و شوخی با نامحرم»، وب‌سایت بیتوته.</ref>
ارتباط با نامحرم
حضور گسترده و فعالیت اجتماعی زنان و مردان در محل کار، تحصیل، بازار و غیره، زمینۀ گفتگو و ارتباط با نامحرم را بیشتر فراهم می‌کند. از نظر اسلام، ارتباط با نامحرم، اگر بدون گناه باشد، اشکال ندارد و این نوع ارتباط باید حداقلی باشد.<ref>طاهری‌نیا، «ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم از ديدگاه كتاب و سنّت»، 1386ش، ص11، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>
حدود ارتباط با نامحرم
گفتگوی تفریحی و همراه با مزاح بین زن و مرد نامحرم، عملی گناه‌آلود است و موجب آسیب‌های فردی و اجتماعی می‌شود.<ref>«احکام نگاه و شوخی با نامحرم»، وب‌سایت بیتوته.</ref> در دین اسلام، برای رشد جامعۀ انسانی، حد‌ومرز ارتباط فردی و اجتماعی تعیین شده است. از جمله این حدود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اکتفاکردن به برقراری ارتباط با نامحرم در حد ضرورت؛
• نگه‌داشتن حریم ارتباطی و پرهیز از بروز رفتار تحریک‌کننده؛
• پرهیز از نگاه، شوخی و رفتار هوس‌آلود؛
• توجه به شرایط روحی و سنی نامحرم.<ref>«حدود ارتباط با نامحرم چگونه باید باشد؟»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.</ref>
انواع شوخی با نامحرم
شوخی با نامحرم، در موقعیت‌های مختلف فردی و اجتماعی بروز پیدا می‌کند. از جمله: بین افراد نامحرم فامیل در مراسم خانوادگی و مهمانی، استاد و شاگرد، هم‌کلاسی‌ها، خریدار و فروشنده، کارمندان نامحرم یک اداره، مسافر و راننده و شوخی با نامحرم به صورت چت گروهی و شخصی در فضای مجازی.<ref>«شوخی با نامحرم، تا کجا»، وب‌سایت اندیشه برتر.</ref>
پیامدهای فردی و اجتماعی
از نظر آسیب‌شناسان اجتماعی و کارشناسان دینی شوخی با نامحرم، پیامدهایی را به‌دنبال دارد:
• فراهم‌شدن زمينۀ گناه؛<ref>پسندیده، رضایت از زندگی، بی‌تا، ص186-185.</ref>
• ارتباط و اختلاط بدون رعایت کردن عفت و حیا؛<ref>پسندیده، پژوهشي در فرهنگ حيا، بی‌تا، ص218.</ref>
• تحریک جنسی و عدم کنترل غرایز؛<ref>سهراب‌پور، خلوت شيطانى: خود ارضايى و راه درمان آن، ص87.</ref>
• ایجاد اُلفت و علاقه بین زن و مرد؛<ref>اسماعيلى و مهدیان، «ويژگى‌‌ها و معيارهاى عفاف و حياى شخصيت زن در جامعه اسلامى»، 1393ش، ص،3، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>
• کاهش کیفیت و بهره‌وری در محل کار و تحصیل؛<ref>صادقی، آداب و احكام وسايل صوتي و تصويري، 1394ش، ص49-50.</ref>
• تأثیر منفی در تصمیم‌گیری و زندگی شخصی؛<ref>«ملکوت شوخی با نامحرم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حجة‌الاسلام امینی‌خواه.</ref>
• افسردگی، ایجاد تنش و سردی در روابط زناشوئی.<ref>«عواقب تلخ گپ و گفت‌های به ظاهر معمولي/ اثرات بگو بخند با نامحرم بر زندگی زناشویی»، وب‌سایت مشرق‌نیوز.</ref>
• از بین بردن حیا.<ref>«عاقبت شوخی با نامحرم»، وب‌سایت مرسلون.</ref>
پیشگیری
شوخی با نامحرم مقدمۀ انجام گناهان ناهنجاری است و کارشناسان برای پیشگیری و جلوگیری از عادی‌شدن این عمل ناهنجار راهکارهایی ارائه کرده‌اند:
• استفاده از قول معروف وپسندیدۀ اسلامی؛
• حفظ حريم و فاصلۀ کلامی و رفتاری بین زن و مرد؛<ref>اسماعيلى و مهدیان، «ويژگى‌‌ها و معيارهاى عفاف و حياى شخصيت زن در جامعه اسلامى»، 1393ش، ص3، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>
• توجه به پیامدهای دنیوی و اخروی این عمل ناپسند؛<ref>برزگر، « شيوه استظهار مطالبات شارع با نگاهى دوباره به بحث اوامر و نواهى»، 1390ش، ص4، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>
• خلوت‌نکردن و صحبت طولانی نداشتن با نامحرم؛<ref>«آداب و شرایط مزاح»، وب‌سایت رشد- بلاغ.</ref>
• استفاده از تکنیک‌های ترک عادتِ بد با تمرین و پشتکار.<ref>«عواقب تلخ گپ و گفت‌های به ظاهر معمولي/ اثرات بگو بخند با نامحرم بر زندگی زناشویی»، وب‌سایت مشرق‌نیوز.</ref>
شوخی با نامحرم در آموزه‌های دینی
در دین اسلام، شوخی و خوشحال کردن دیگران، سفارش شده است. این کار تا زمانی مورد تأیید اسلام است که با گناه همراه نباشد.<ref>«حد و مرز شوخي در روايات؛ نگاهي به شوخ‌طبعي‌هاي پيامبر اسلام»، خبرگزاری داشنجویان ایران «ایسنا».</ref> امام باقر ابوبصیر را از شوخی با زن قرآن‌آموز نهی کرد.<ref>پسندیده، رضایت از زندگی، بی‌تا، ص186-185.</ref> پيامبر خدا، حبس هزار ماهه در آتش را جزای شوخی با نامحرم در روز جزا دانسته و زنان و مردان را از این عمل نهی کرد.<ref>طاهری‌نیا، «ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم از ديدگاه كتاب و سنّت»، 1386ش، ص11.</ref> از نظر پیشوایان دینی، شوخی بین زن و مرد نامحرم، عملی ناپسند<ref>اسماعيلى و مهدیان، «ويژگى‌‌ها و معيارهاى عفاف و حياى شخصيت زن در جامعه اسلامى»،1393ش، ص3، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref> و یکی از گناهان زبانی است.<ref>حقیقی‌زاده، فرازهایی از محتویات کتاب خلاصۀ المکاسب، بی‌تا، ص49.</ref>
حکم شوخی با نامحرم
از نظر فقها، گفتگوی غیرضروری و سخن طولانی با مرد نامحرم، کراهت دارد. فقها، بر قول معروف و سخن بدون مزاح با نامحرم تأکید کرده و برای ارتباط با نامحرم محدودیت قائل هستند.<ref>طاهری‌نیا، «ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم از ديدگاه كتاب و سنّت»، 1386ش، ص11.</ref> شوخی با مرد نامحرم از جمله؛ استاد، همکار، مغازه‌دار و همکلاسی که موجب فتنه وفساد باشد، اشکال دارد.<ref>برزگر، « شيوه استظهار مطالبات شارع با نگاهى دوباره به بحث اوامر و نواهى»، 1390ش، ص4.</ref> از نظر شرعی، ارتکاب چنین عملی که موجب هتک و اذیت باشد، حرام است<ref>صافی گلپایگانی، رساله احكام بانوان، 1398ش، ص191.</ref> و باید از انواع آن اجتناب کرد.<ref>صادقی، آداب و احكام وسايل صوتي و تصويري، 1394ش، ص49-50.</ref> مراجع تقلید، بین انواع شوخی از جمله خانوادگی، رسانه‌ای<ref>«شوخی با نامحرم در مجامع عمومی و رسانه‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.</ref> یا به صورت چت، صوت، تفاوتی قائل نیستند.<ref>دایی چینی، احکام صنف تلفن همراه، 1393ش، ص83.</ref>
پانویس
منابع
- «آداب و شرایط مزاح»، وب‌سایت رشد- بلاغ، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- اسماعيلى، رفیع‌الدین و مهدیان، حفیظه، «ويژگى‌‌ها و معيارهاى عفاف و حياى شخصيت زن در جامعه اسلامى»، نشریه معرفت، شماره 199، 1393ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
- «احکام نگاه و شوخی با نامحرم»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
- برزگر، مهدی، «شيوه استظهار مطالبات شارع با نگاهى دوباره به بحث اوامر و نواهى»، فصلنامه فقه، شماره 70، دی 1390ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
- پسندیده، عباس، رضایت از زندگی، قم، مركز تحقيقات دارالحديث، بی‌تا.
- پسندیده، عباس، پژوهشی در حیا، قم، مركز تحقيقات دارالحديث، بی‌تا.
- «تعریف نامحرم از نظر دین اسلام چیست؟»، وب‌سایت انجمن گفتگوی دینی، 13 مرداد 1393ش.
- حقیقی‌زاده، عباسعلی، فرازهایی از محتویات کتاب خلاصۀ المکاسب، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
- «حد و مرز شوخي در روايات؛ نگاهي به شوخ‌طبعي‌هاي پيامبر اسلام»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تارخ درج مطلب: ۲ اسفند 1389ش.
- «حدود ارتباط با نامحرم چگونه باید باشد؟»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 18 آذر 1393ش.
- دایی چینی، مرتضی، احکام صنف تلفن همراه، قم، معرو ف، 1393ش.
- سهراب‌پور، علی، خلوت شيطانى: خود ارضايى و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، 1390ش.
- «شوخی با نامحرم در مجامع عمومی و رسانه‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
- «شوخی با نامحرم، تا کجا»، وب‌سایت اندیشه برتر، تاریخ درج مطلب: 30 دی 1385ش.
- صافی گلپایگانی، لطف‌الله، رساله احكام بانوان، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی، 1398ش.
- صادقی، محمود، آداب و احكام وسايل صوتي و تصويري، قم، معروف، 1394ش.
- طاهری‌نیا، احمد، «ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم از ديدگاه كتاب و سنّت»، ماهنامه معرفت، شماره 122، 1386ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
- «عواقب تلخ گپ و گفت‌های به ظاهر معمولي/ اثرات بگو بخند با نامحرم بر زندگی زناشویی»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1393ش.
- «عاقبت شوخی با نامحرم»، وب‌سایت مرسلون، تاریخ درج مطلب: 23 اردیبهشت 1398ش.
- «مفهوم و تعریف در به کار بردن شوخی کردن»، وبلاگ مداح اهل بیت کربلایی هادی صالح‌زاده، تاریخ درج مطلب: 4 مرداد 1394ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 6 آبان 1401ش.
- «ملکوت شوخی با نامحرم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حجة‌الاسلام امینی‌خواه، تاریخ درج مطلب: 29 اسفند 1399ش.