لباس احرام

لباس احرام؛ لباس ویژۀ اعمال حج و عمره.

بیشتر فقهای شیعه و اهل‌سنت احرام را از ارکان و واجبات حج و عُمره دانسته‌اند. پوشیدن لباس احرام یکی از اجزا احرام و اولین عمل از اعمال حج و عمره است. عمره به دو نوعِ عمره تَمَتُّع و عمره مُفرَده تقسیم می‌شود. لباس احرام، جامه‌ای است که با نیت خالص، به‌قصد عبادت و تکرار جملۀ توحیدی در مکانی خاص پوشیده می‌شود. این لباس برای زنان و مردان متفاوت است.

مفهوم‌شناسی

احرام به‌معنی بر خود حرام کردن بعضی چیزها پیش از زیارت کعبه است<ref> دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ احرام، وب‌سایت واژه‌یاب. </ref> و به‌ لباسی که حاجیان به نیت احرام هنگام رسیدن به میقات برای انجام مناسک حج می‌پوشند، لباس احرام گفته می‌شود.<ref> دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ جامۀ احرام، وب‌سایت واژه‌یاب.</ref>

فلسفۀ لباس احرام

• بیرون‌شدن دلبستگی‌های دنیا؛<ref> «چرا باید برای احرام لباس سفید پوشید؟/ ورود به حریم یار با لباس آخرت»، خبرگزاری مهر.</ref>
• یکسانی فقیر و غنی و برتری نداشتن یکی بر دیگری جز در تقوا؛<ref>سورۀ حجرات، آیۀ 13.</ref>
• دور شدن از تفاخر و خودنمایی؛<ref> «چرا باید برای احرام لباس سفید پوشید؟»، خبرگزاری مشرق نیوز.</ref>
• کفن مانند بودن و یاد مرگ و قیامت؛<ref>خمینی، تحریرالوسیله، 1365ش، ج1، ص 75.</ref>
• دور کردن لباس گناه و پوشیدن لباس اطاعت؛<ref>جوادی آملی، عرفان حج، 1378ش، ص۴۷-۴۸.</ref>
• یکپارچگی و یک‌رنگی حاجیان؛<ref>«چرا لباس احرام سپید است؟»، وب‌سایت رواق الحجاج</ref>

لباس احرام آقایان

مَرد مُحرِم پس از خارج‌کردن تمامی لباس‌های دوخته شده از تن (حتی لباس‌های زیر)، دو تکه پارچۀ بدون دوخت می‌پوشد؛<ref>مفید، المقنعة،۱۴۱۰ق، ص۴۳۱-۴۳۲.</ref> جامه‌ای که به دور کمر می‌بندد و از ناف تا زانو است، «إزار» یا «لُنگ» و لباسی را که مانند عبا به شانه می‌اندازد، «ردا» می‌گویند.<ref>خمینی، موسوعة الامام الخمینی (مناسک حج)، 1392ش، ج2، ص۷۰.</ref>

لباس احرام بانوان

بانوان می‌توانند، در لباس دوخته مُحرِم شوند.<ref>جمعی از نویسندگان، استفتائات جدید، 1393ش، ص29.</ref> برخی از فقها لباس احرام را مخصوص آقایان دانسته‌اند؛<ref>خمینی، موسوعة الامام الخمینی (مناسک حج)، 1392ش، ج2، ص166.</ref> ولی برخی فقها، پوشیدن دو جامه را برای زنان علاوه بر جامه‌هایی که بر تن دارند، احتیاط مستحب<ref>فاضل لنکرانی، تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة- الحج، 1428ق، ج3، ص258.</ref> و شماری دیگر پوشیدن آن را احتیاط واجب<ref>فاضل لنکراانی، تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة- الحج، 1428ق، ج3، ص167؛ صافی گلپایگانی، مناسک الحج، 1380ش، ص76؛ المحقق الداماد، تقریر الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، 1399ق، ج‌2، ص199؛ المحقق الداماد، تقریر الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ، 1399ق، ج2، ص279 ـ 283.</ref> دانسته‌اند. علاوه بر شروط کلی که بر مردان و زنان یکسان است، امروزه پوشیدن چادر و لباس سفید یکی از لباس‌های رایج بانوان در اعمال حج است. هرچند، رنگ خاصی برای لباس زن شرط نیست؛ ولی انتخاب رنگ سفید بهتر است.<ref>راقی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، 1429ق، ج۱۱، ص۳۰۴.</ref>

شروط لباس احرام

1. نیت اطاعت از امر الهی هنگام پوشیدن لباس؛<ref> «پوشیدن لباس احرام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.</ref>
2. نازک نبودن؛<ref>خمینی، موسوعة الامام الخمینی (مناسک حج)، 1392ش، ج2، ص۷۰.</ref>
3. نجس نبودن؛<ref> خوئی، موسوعة الامام الخویی، 1418ق، ج28، ص274.</ref>
4. از ابریشم خالص نبودن؛<ref> خوئی، موسوعة الامام الخویی، 1418ق، ج28، ص275.</ref>
5. از اجزای حیوان حرام‌گوشت نبودن؛<ref> «پوشیدن لباس احرام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.</ref>
6. خوشبو نبودن؛<ref>علامه حلی، تذکرة الفقها، 1416ق، ج۷، ص۳۹۶.</ref>
7. نپوشاندن صورت؛<ref>علامه حلی، تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، 1420ق، ج2، ص32 .</ref>

زمان پوشیدن لباس احرام

عمره به دو نوعِ عمره تَمَتُّع و عمره مُفرَده تقسیم می‌شود. به‌اتفاق فقهای شیعه<ref>علامه حلی، تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، 1420ق، ج۲، ص۱۱۰.</ref> و بیشتر فقهای اهل‌سنت،<ref>زحیلی، وهبة الفقه الاسلامی و ادلته، 1418ق، ج۳، ص۲۱۸۷.</ref> احرام در عمره تمتع، در ماه‌های مخصوص حج (شوال، ذی‌القعده، ذی‌الحجه) صورت می‌گیرد؛ اما در عمره مفرده می‌توان در همه ماه‌ها احرام بست.<ref>علامه حلی، تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، 1420ق، ج۲، ص۱۱. </ref> از نظر فقهای شیعه، احرام حج باید در ماه‌های حج انجام شود. بهترین زمان احرام حج، روز ترویه (۸ ذی‌الحجه) است.<ref>«احرام»، ویکی حج.</ref>

به‌اتفاق فقیهان شیعه و اهل‌سنت پوشیدن لباس احرام قبل از نیت احرام و لبیک گفتن واجب دانسته شده است.<ref>خمینی، موسوعة الامام الخمینی (مناسک حج)، 1392ش، ج2، ص۷۰. </ref>

مکان پوشیدن لباس احرام

حاجیان در میقات لباس احرام می‌پوشند. فقها از پنج میقات (مسجد شجره، جُحفه، وادی عقیق، یَلملَم و قرن المنازل) نام برده‌اند.<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، 1412ق، ج3، ص160.</ref>

رنگ لباس احرام

رنگ خاصی برای لباس احرام زن شرط نیست؛ ولی انتخاب رنگ سفید، نیکو، پاک، طیب و مستحب دانسته شده است.<ref>خمینی، موسوعة الامام الخمینی (مناسک حج)، 1392ش، ج2، ص77. ؛ نراقی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، 1429ق، ج۱۱، ص۳۰۴.</ref> امروزه پوشیدن چادر و لباس سفید یکی از لباس‌های رایج بانوان در اعمال حج است.<ref>«احرام»، ویکی شیعه. </ref>

پوشش بانوان ایرانی در حج

پوشش رایج بانوان ایرانی در حج چادر، مقنعه و مانتو و کفش و جوراب سفید است. هرچند این پوشش خوب و مناسب است؛ ولی بانوان با مشکلاتی همچون کشیده شدن چادر در ازدحام جمعیت مواجه هستند. این مشکلات به‌خصوص برای سالخوردگان دوچندان است.<ref>پوشش پيشنهادی برای بانوان مشرف به حج پایگاه اطلاع‌رسانی حج، خبرگزاری مشرق نیوز. </ref>

طراحی لباس احرام بانوان ایرانی

امروزه چادری بنام جلابیب که متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی است برای مراسم حج بانوان ایرانی پیشنهاد شده است. این چادر، دارای قابلیت‌هایی همچون مقنعۀ دوخته شده به جلباب، تنظیم اندازه صورت و امکان وضوگیری آسان بدون درآوردن جلابیب است. همچنین این چادر دارای جیب‌های مخفی برای همراه داشتن تلفن همراه و همچنین دارای آستین ساق دست است. این چادر از نظر ظاهری هم مانند چادرهای معمولی است که با وجود گشادی مناسب و قابلیت روگیری و بدون بدن‌نمایی چادری مناسب برای احرام است.<ref>پوشش پيشنهادی برای بانوان مشرف به حج پایگاه اطلاع‌رسانی حج، خبرگزاری مشرق نیوز. </ref> همچنین طراحان لباس، چادر ملی ایرانی و آستین‌دار را برای پوشش بانوان ایرانی در ایام حج پیشنهاد داده‌اند.<ref>چادر ملی به عنوان چادر احرام برای بانوان ایرانی»، وب‌سایت تابناک. </ref>

جنس لباس احرام

جنس خاصی در لباس احرام شرط نیست.<ref> «لباس احرام : ۲۵ پرسش و پاسخ در مورد لباس حج»، وب‌سایت دلگرم</ref> عربستان سعودی در حج سال 2021م از لباس احرام نانویی استفاده کرد که از جنس نانوالیاف نقره تهیه شده بود. نانوالیاف نقره، توسط مخترع سعودی ساخته شده است. این لباس احرام با پارچۀ پنبه‌ای تهیه شده است که از تولیدمثل باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و برای افزایش ایمنی زائران با هدف محدودکردن انتقال عفونت است.<ref> «استفاده از لباس احرام نانویی در حج 2021 | در حج سال 2021 از لباس»، وب‌سایت آنا</ref>

منابع

• ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهرة، ۱۳۸۸ق.
• «احرام»، ویکی حج، تاریخ بازدید: 26 دی 1401ش.
• «استفاده از لباس احرام نانویی در حج ۲۰۲۱»، پایگاه خبری فناوری نانو ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مرداد ۱۴00ش.
• «پوشیدن لباس احرام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 26 دی 1401ش.
• «پوشش پيشنهادی برای بانوان مشرف به حج»، پایگاه اطلاع‌رسانی حج، خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب:21 مرداد 1394ش.
• جمعی از نویسندگان، استفتائات جدید، بی‌جا، 1393ش.
• جوادی آملی، عبدالله، عرفان حج، قم، مشعر، ۱۳۷۸ش.
• «چادر ملی به‌عنوان چادر احرام برای بانوان ایرانی» وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1388ش.
• «چرا باید برای احرام لباس سفید پوشید؟»، خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 21 مهر 1391ش.
• «چرا باید برای احرام لباس سفید پوشید؟/ ورود به حریم یار با لباس آخرت»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 21 مهر 1391ش.
• «چرا لباس احرام سپید است؟»، وب‌سایت رواق الحجاج، تاریخ بازدید: 26 دی 1401ش.
• خمینی، سید‌روح الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه دارالعلم، چاپ اول، 1365ش.
• خمینى، سید روح‌الله، مناسک الحج (بالعربية)، موسوعة الإمام الخميني، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ‌نهم، 1392ش.
• خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام خوئی، قم، مؤسسة الخوئي الإسلامية، 1418ق.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• رافعی، عبدالکریم بن محمد، فتح العزیز، دار الفکر، بی‌تا.
• زحیلی، وهبة الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دار الفکر، ۱۴۱۸ق.
• سبحانی، جعفر، الحج في الشريعة الإسلامية الغراء، قم، موسسه الامام الصادق،‬ 1382ش.
• «شرایط لباس احرام بانوان»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: 26 دی 1401ش.
• شهید الثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ۱۴۲۵ق.
• شهید اول، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیة، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
• شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، به کوشش علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۹ق.
• صافی گلپایگانی، لطف‌الله، مناسک حج، قم، مؤسسه حضرت معصومه، 1380ش.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، تصحیح جعفر سبحانی، قم،‌ موسسة ‌الإمام ‌الصادق، ۱۴۲۰ق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
• فاضل لنکرانی، محمد، تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة - الحج، قم، حوزه العلميه، 1428ق.
• فخر الرازی، التفسیر الکبیر، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
• کاشانی، علاء الدین، بدائع الصنایع، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
• لباس احرام : ۲۵ پرسش و پاسخ در مورد لباس حج، وب‌سایت دلگرام، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• محقق داماد، سید علی، تقریر الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة کتاب الحج، مؤسسۀ چاپ عروج، چاپ اول، 1399ق.
• مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
• «مکان احرام»، مرکز تنظیم و نشر آثار آیه الله بهجت، تاریخ درج مطلب 16 مهر ۱۳۹۴ش.
• نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق و تعلیقه شیخ عباس قوچانی، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
• نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، ۱۴۲۹ق.
• نووی، أبو زكريا، المجموع شرح المهذب، دار الفکر، بی‌تا.