سازگاری زوجین

سازگاری زوجین؛ توانایی سازگارشدن با مشکلات و حل آنها در زندگی مشترک.

سازگاری زوجین یک نوع فرایند تکاملی محسوب می‌شود که در طی زندگی مشترک، زن و شوهر درک بهتری از وظایف خود پیدا می‌کنند و با یکدیگر در جنبه‌های مختلف زندگی منطبق می‌شوند. سازگاری بین زوجین بر سلامت جسمی و روحی آنها اثرگذار است و موجب حفظ کانون خانواده می‌شود. ارضای نیازهای اساسی روان‌شناختی، آموزش معنویت، خودکارآمدی و خوش‌بینی از جمله مواردی هستند که بر سازگاری زوجین با یکدیگر تاثیر مثبت دارند. خودشیفتگی نیز بر سازگاری زوجین تاثیر منفی و معنادار دارد.

مفهوم‌شناسی

یکی از عواملی که در پایداری یک ازدواج موفق تأثیر زیادی دارد، سازگاری بین زوجین است. سازگاری زوجین به‌معنای نبودن مشکل در زندگی زناشویی نیست، بلکه به‌معنای ظرفیت زوجین برای سازگارشدن با مشکلات و توانایی حل آنها است. سازگاری زناشویی فرایند تکامل در ارتباط بین زن و شوهر است که به تطابق زوجین با یکدیگر در جنبه‌های گوناگون زندگی که ممکن است در آن اختلاف وجود داشته باشد گفته می‌شود. در این فرایند زوج‌ها با گذشت زمان، درک بهتری از نقش و وظیفه خود در کانون خانواده پیدا می‌کنند،<ref>علیزاده و اعظمی، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، 1401ش، ص172.</ref> احساس رضایت و شادی از زندگی در کنار یکدیگر دارند،<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص81.</ref> و باهم سازگار می‌شوند.<ref>علیزاده و اعظمی، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، 1401ش، ص172.</ref>

سنجش سازگاری زوجین

سازگاری زوجین یک ارزیابی کلی از وضعیت کنونی رابطه ارائه می‌دهد. این سازگاری وضعیتی را در بر می‌گیرد که در آن زن و مرد در بیش‌تر مواقع احساس رضایت از یکدیگر دارند. سنجش این رابطۀ رضایت بخش از طریق ارزیابی علاقۀ متقابل، میزان مراقبت از یکدیگر، پذیرش و تفاهم، شباهت بین نگرش زوجین، توانایی مقابله با چالش‌های زندگی و همکاری با یکدیگر برای حل آنها و کنار آمدن با مشکلات و مسائل غیر منتظره انجام می‌شود.<ref>عرب بافرانی و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، 1392ش، ص96و 109.</ref>

اهمیت سازگاری بین زوجین

مفهوم سازگاری بین زوجین که یکی از عوامل مهم برای داشتن زندگی زناشویی موفق و رضایت از زندگی است، از سال 1990م مورد توجه قرار گرفت. سازگاری و رضایت زوجین در زندگی مشترک تأثیر زیادی بر سلامت جسمی و روانی آنها دارد و موجب رشد تمام اعضای خانواده می‌شود. سازگاری بین زوجین هم در بعد فردی و هم در بعد اجتماعی دارای اهمیت است. از منظر فردی اگر زن و مرد در زندگی مشترک نتوانند باهم به سازگاری برسند، عملکرد خانواده مختل خواهد شد و از منظر اجتماعی نیز اگر عملکرد خانواده دچار مشکل شود، سلامت جامعه مختل خواهد شد.<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص79 و 80و 81.</ref>

عوامل ایجادکنندۀ سازگاری زوجین

سازگاری زوجین فرایندی است که در طی زندگی مشترک به دست می‌آید و حاصل شناخت ویژگی‌های طرف مقابل، شکل‌گیری الگوهای مناسب و تطبیق سلیقه‌ها است. برای ایجاد سازگاری بین زن و مرد که از اختلاف در خانواده و بسیاری از مشکلات در زندگی زوجین جلوگیری می‌کند، عوامل تأثیرگذار زیادی وجود دارد که در زیر به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:

1. برگزیدن همسر مناسب و هم‌کفو به انتخاب خود فرد؛<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص80 و 82 و 88 و 89 و 90.</ref>
2. صمیمیت بین زوجین از طریق انجام فعالیت‌های مشترک، شناخت کامل نسبت به یکدیگر و توجه به کیفیت روابط جنسی؛<ref>صائمی و دیگران، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی بر اساس صمیمیت زناشویی و دشواری تنظیم هیجان»، 1398ش، ص642 و 643.</ref>
3. برخورداری از ویژگی‌های شخصیتی مطلوب مانند شوخ‌طبعی، مسئولیت‌پذیری، انعطاف‌پذیری، مهربانی، ازخودگذشتگی، فعال‌بودن و داشتن شخصیت مستقل و با اعتمادبه‌نفس و داشتن انتظارات معقول از همسر، قدرت تاب‌آوری و امید؛
4. یادگیری از تجارب بین نسلی و درس‌گرفتن از روابط غلط و تکرارنکردن اشتباهات گذشته،<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص82 و 88 و 89 و 90.</ref>
5. یادگیری مهارت‌های ارتباطی، ارتباط صمیمانة خانواده‌های زوجین و داشتن مدیریت مشارکتی در خانواده؛<ref>احمدی و دیگران، «بررسی عوامل زمینه‌ای-فردی و ارتباطی و دوجانبه‌ای مؤثر بر سازگاری زناشویی»، 1384ش، ص222 و 230.</ref>
6. حفظ پویایی رابطه با اقداماتی مانند وقت‌گذاشتن برای یکدیگر، تلاش برای رشد خود و همسر، یادگیری مهارت‌های زندگی، قدرشناسی، دادن مسئولیت به فرزندان و آماده‌کردن آنها برای آینده، دخالت‌ندادن فرزندان در مشکلات بین زن و شوهر؛
7. رعایت حدومرزها در ارتباط با خانوادۀ اصلی مانند بیان‌نکردن مشکلات به خانواده‌ها، تلاش برای حل مسئله در داخل خانه، اجازه‌ندادن به دیگران برای دخالت در زندگی، حمایت مالی، عاطفی خانواده‌ها از زوجین و کمک به نگهداری از فرزندان؛<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص82 و 88 و 89 و 90.</ref>
8. کسب معنویت<ref>عرب بافرانی و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، 1392ش، ص110.</ref> و توکل و توسل به خدا، دعا، صبر و کمک‌گرفتن از مشاور؛
9. پذیرفتن اشتباهات، عذرخواهی، تلاش برای جبران اشتباهات و برخورد منطقی در هنگام مواجه‌شدن با مسائل، گفت‌و‌گو، پرهیز از لجبازی، رعایت احترام و تلاش برای مدیریت بحران؛<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص91 و 92.</ref>
10. پذیرفتن نقاط ضعف همسر و تمرکز روی نقاط قوت، چشم‌پوشی و کوتاه‌آمدن نسبت به مسائل کوچک، انعطاف‌پذیری و نداشتن تعصب نسبت به خواسته‌های خود؛
11. حمایت زوجین از یکدیگر با امیددادن به هم، پذیرش شرایط حساس، پشت هم‌بودن<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص91 و 92.</ref> و مهارت کنترل هیجانات.<ref>صائمی و دیگران، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی بر اساس صمیمیت زناشویی و دشواری تنظیم هیجان»، 1398ش، ص642 و 643.</ref>

عوامل تهدیدکنندۀ سازگاری زوجین

خیانت، تفاوت‌های جنسی بین زن و شوهر مانند تطابق نداشتن میزان میل جنسی و انتظارات، ارزش‌ها و باورهای متفاوت در زمینة سیاسی، اخلاقی، مذهبی و فرهنگی، طی‌کردن مراحل مختلف زندگی، موقعیت‌های آسیب‌زا مانند تصادف، بیماری، مرگ، خشونت، استرس، بی‌حوصلگی و حسادت که منجر به خشم و ناراحتی در طرفین می‌شود از مهم‌ترین عوامل تهدیدکنندۀ سازگاری زوجین محسوب می‌شود.<ref>«سازگاری زناشویی»، وب‌سایت نیک‌آرام.</ref>

پیامدهای سازگاربودن زوجین با یکدیگر

مطالعات نشان می‌دهد که سازگاری بین زوجین بر سازگاری کلی فرد أثر‌گذار است.<ref>آتش‌پور و دیگران، «سرمایه‌های روانشناختی مثبت‌نگر و سازگاری زناشویی زوجین»، 1396ش، ص1.</ref> سازگاری زوجین باعث عزت نفس و سازگاری بالاتر در روابط اجتماعی با دیگران می‌شود.<ref>عرب بافرانی و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، 1392ش، ص96.</ref> سازگارنبودن زوجین با یکدیگر باعث ایجاد مشکل در روابط اجتماعی، تمایل به انحرافات اخلاقی و اجتماعی، آسیب به ارزش‌های فرهنگی در بین زوج‌ها<ref>آتش‌پور و دیگران، «سرمایه‌های روانشناختی مثبت‌نگر و سازگاری زناشویی زوجین»، 1396ش، ص1و2.</ref> و حتی پدیده طلاق می‌شود.<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص83.</ref> پیامدهای روانی و اجتماعی ناسازگاری هم برای زوجین و هم فرزندان آنها است و شامل احساس پوچی، افسردگی، ازدست‌دادن امید و از خودبیگانگی می‌شود.<ref>عصمت، «تاثیر خودشناسی اسلامی در افزایش میزان سازگاری زناشویی»، 1383ش، ص8.</ref> سازگاری باعث می‌شود زوجین الگوهای رفتاری خود را برای رسیدن به حداکثر رضایت در ارتباط زناشویی اصلاح کنند.<ref>علیزاده و اعظمی، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، 1401ش، ص176.</ref> بازتاب سازگاری زوجین را می‌توان در رضایت فرد از زندگی شخصی، برطرف‌شدن نیاز‌های مختلف مانند نیاز به محبت، توجه، کسب موفقیت در جنبه‌های تحصیلی و شغلی و رضایت از ارتباط با همسر که نشانه‌های آن در مواردی مانند پررنگ‌شدن علاقه، افزایش صمیمیت و داشتن زندگی فعال و پویا یافت می‌شود، مشاهده کرد. همچنین رضایت از نقش والدینی با فراهم‌شدن بستر مناسب برای تربیت فرزندان و خوشحالی از زندگی خوب آنها از دیگر پیامدهای مثبت سازگاربودن زوجین با یکدیگر است.<ref>خدادادی سنگده و راست‌گفتار، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، 1403ش، ص93 و 94.</ref>

تأثیر نیازهای روان‌شناختی بر سازگاری زوجین

ارضای نیازهای اساسی روان‌شناختی با سازگاری زوجین رابطۀ مثبت و معنادار دارد. نیازهای اساسی روان‌شناختی به صورت فطری در تمام انسان‌ها وجود دارد. این نیازها شامل نیاز به خودمختاری، شایستگی و ارتباط است که به میزان ارضای این نیازها افراد از روابط عاطفی احساس رضایت بیش‌تری خواهند داشت. زوج‌هایی که در ارتباط‌شان نیازهای روان‌شناختی‌شان ارضاء می‌شود، احساسات خود را بیان می‌کنند، از همسر خود حمایت می‌کنند و عزت نفس و احساس مثبت بیش‌تری را تجربه می‎کنند. این زوج‌ها پاسخ‌های مناسب‌تری را در راستای حل اختلاف ها بکار می‌برند و رضایت و سازگاری بیش‌تری را در زندگی با یکدیگر خواهند داشت.<ref>علیزاده و اعظمی، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، 1401ش، ص172و 178.</ref>

تأثیر خودشیفتگی بر سازگاری زوجین

خودشیفتگی نیز بر سازگاری بین زوجین تاثیر می‌گذارد. افراد خودشیفته، عزت نفس و همدلی پایین و حساسیت نسبت به انتقاد دارند. مطالعات نشان می‌دهد که خودشیفتگی بر سازگاری زوجین تاثیر منفی و معنادار دارد و مشاوران برای کمک به زوج‌ها برای سازگارشدن با یکدیگر در برنامه‌های درمانی خود به بررسی میزان خودشیفتگی در زوجین تاکید دارند.<ref>علیزاده و اعظمی، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، 1401ش، ص172و 173.</ref>

تأثیر معنویت بر سازگاری زوجین

عوامل گوناگون اجتماعی، اقتصادی، شناختی و شخصی در رضایت زوجین از زندگی مشترک و سازگاری بین آنها تأثیر دارد، در میان این عوامل اعتقادات مذهبی که از ارکان زندگی سعادت‌مندانه است می‌تواند سازگاری بین زوجین را افزایش دهد و منجر به کنترل خشم درهنگام رویارویی افراد با تعارضات خانوادگی شود. در روایات مختلف نیز به این نکته اشاره شده است که روی آورن به خدا در هنگام مشکلات و بحران‌ها باعث آرامش و احساس رضایت در افراد می‌شود. ایمان به خدا  نگرانی، فشارهای روحی و تنش‌های زندگی روزمره را در انسان‌ها  کاهش می‌دهد. نتایج پژوهش ها نشان می‌دهد که زوج‌هایی که تقیدات مذهبی بیش‌تری دارند، سازگاری بیش‎تری در زندگی مشترک باهم دارند و باورهای مذهبی با تعهد اخلاقی بین زوجین همبستگی بالایی دارد.<ref>عرب بافرانی و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، 1392ش، ص97و 98و 99.</ref> خداوند آفریننده انسان است و به تمام ویژگی‌های مخلوق خود آگاهی دارد، بنابراین افراد با شناخت خدا، مخلوقات او، راه‌های ارتباط با خدا و دیگران می‌توانند در جایگاه درست انسانی خود قرار بگیرند و با کمک عقل مشکلات و ناسازگاری‌های ارتباط خود را حل کنند.<ref>عصمت، «تاثیر خودشناسی اسلامی در افزایش میزان سازگاری زناشویی»، 1383ش، ص9.</ref>

آموزش معنویت برای سازگاری زوجین

در آموزش معنویت به زوجین دو مؤلفۀ مهم توکل به خدا و امید به زندگی به زن و شوهر ها آموزش داده می‌شود تا بتوانند در رنج و سختی‌های خود معنایی بیابند و زمانی که دچار مشکلات مختلف می‌شوند، عزت نفس و امید خود را حفظ کنند و با توکل به خدا مشکلات خود را حل کنند. نوع دوستی، بخشش، توجه به اصول اخلاقی و خودشناسی معنوی از دیگر مؤلفه‌های مهم در آموزش معنویت برای ایجاد سازگاری بین زوجین است.<ref>عرب بافرانی و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، 1392ش، ص109و 110.</ref>

تأثیر خودکارآمدی و خوش‌بینی بر سازگاری زوجین

خودکارآمدی حاصل احساس موفقیت در انجام وظایف، باور قوی به توانایی خود در انجام آن وگرفتن بازخورد مثبت از دیگران است. این ویژگی‌ باعث می‌شود که زوجین احساس موفقیت در انجام وظایف زناشویی خود داشته باشند، ارتباط بهتری باهم برقرار کنند، اختلاف کمتری را تجربه کنند و در نهایت احساس رضایت و سازگاری بین زوجین زیاد می‌شود. خوش‌بینی نیز بر سازگاری زناشویی تأثیر مثبت و معنادار دارد. افراد خوش‌بین به این موضوع باور دارند که با توانایی‌های خود می‌توانند به موفقیت برسند و انتظار دارند تلاش‌ خودشان نتایج مثبتی را به دنبال داشته باشد. همین ویژگی‌ها سبب می‌شود که در زندگی مشترک شادترباشند، از مشکلات هراسی نداشته و احساس بهتری از زندگی زناشویی خودشان داشته باشند.<ref>آتش‌پور و دیگران، «سرمایه‌های روانشناختی مثبت‌نگر و سازگاری زناشویی زوجین»، 1396ش، ص4.</ref>

تفاوت زوجین در سازگاری زناشویی

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان رضایت‌نداشتن از زندگی مشترک در بین زنان بیش‌تر از مردان است. نحوه واکنش زوجین نسبت به اختلافات متفاوت است و شکایت از همسر در بین زنان بیش‌تر بیان‌ شده است. زنان بیش از مردان به روابط بین فردی اهمیت می‌دهند و همین موضوع سبب می‌شود که از ناسازگاری زناشویی بیش‌تر آسیب ببینند. معمولاً خانم‌ها برای حل مشکلات و برطرف‌شدن ناسازگاری‌ها پیش‌قدم می‌شوند و از مشاوران کمک می‌گیرند.<ref>احمدی و دیگران، «بررسی عوامل زمینه‌ای-فردی و ارتباطی و دوجانبه‌ای مؤثر بر سازگاری زناشویی»، 1384ش، ص233و 234.</ref>

پانویس

<references />

منابع

• آتش‌پور، حمید و دیگران، «سرمایه‌های روانشناختی مثبت‌نگر و سازگاری زناشویی زوجین»، کنگرة انجمن روانشناسی ایران، دورة 6، 1396ش.
• احمدی، خدابخش و دیگران، «بررسی عوامل زمینه‌ای-فردی و ارتباطی و دوجانبه‌ای مؤثر بر سازگاری زناشویی»، فصلنامة خانواده‌پژوهی، سال 1، شماره 3، 1384ش.
• خدادادی سنگده، جواد و راست‌گفتار، ثمین، «پیشایندها و پیامدهای سازگاری زناشویی در زوجین راضی از زندگی زناشویی»، فصلنامة علمی فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، سال 19، شماره 66، 1403ش.
• «سازگاری زناشویی»، وب‌سایت نیک ‌آرام، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1402ش.
• صائمی، حسین و دیگران، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی بر اساس صمیمیت زناشویی و دشواری تنظیم هیجان»، مجلة علوم روانشناختی، دوره 18، شماره 78، شهریور 1398ش.
• عرب بافرانی، حمیدرضا و دیگران، «اثربخشی آموزش معنویت بر سازگاری زناشویی زوجین»، دوفصلنامة علمی و پژوهشی مطالعات اسلام و روانشناسی، سال 7، شماره 12، 1392ش.
• عصمت، دانش، «تأثیر خودشناسی اسلامی در افزایش میزان سازگاری زناشویی»، نشریة پژوهش‌های مشاوره، دوره 3، شماره 11، 1383ش.
• علیزاده، فرشته و اعظمی، یوسف، «پیش‌بینی سازگاری زناشویی زوجین بر اساس نیازهای اساسی روان‌شناختی و خودشیفتگی»، رویش روانشناسی، سال 11، شماره 10 (پیاپی 79) ، 1401ش.